خانه شهر (بلدیه) 23

خاطره‌ای که «خانه شهر» شد

ساختمان خانه شهر (عمارت بلدیه) در خلال سال‌های ۱۳۰۰ - ۱۳۰۲ (هجری‌شمسی) در شمال میدان امام خمینی (توپخانه) به دستور شهردار وقت تهران (گاسپار ایپگیان) ساخته شد. عمارت بلدیه که سالیان متمادی محل اداره شهر بود در سال 1345 تخریب و به پایانه اتوبوسرانی مبدل شد. فاز مطالعاتی و عملیات اجرایی اولین و بزرگترین پروژه بازآفرینی شهری از سال 1394 آغاز و به همت مدیریت شهری حاضر اتمام یافت.

 

خانه موزه معمار لرزاده

خانه موزه معمار لرزاده

حسین بن محمد معمار معروف به لرزاده «۱۲۸۵ تهران – ۱۳۸۳ تهران» معمار و هنرمند ایرانی بود؛ وی طراح و سازنده آرامگاه فردوسی است.او همچنین فعالیتهای گسترده‌ی دیگری در زمینه تزئینات وابسته معماری در تهران و بسیاری شهرهای دیگر داشته است. نخستین کار مستقل استاد را می‌توان سر در بانک شاهی « بانک تجارت فعلی »واقع در میدان توپخانه تهران دانست. لرزاده در طول عمر هنری نزدیک به یک قرن خود، مساجد متعددی را طراحی و اجرا کرد که در راس آن مسجد اعظم (قم) به دعوت مستقیم آیت‌الله بروجردی قرار دارد. همچنین وی بنا به ماموریتی که آیت‌الله بروجردی به وی محول کرد، مامور تعمیر و پاره‌ای تغییرات در حرم حسین بن علی(ع) در کربلا شد. طرح تبدیل این خانه به “خانه معمار” لرزاده سه شنبه ۲۲ فروردین در شورای اسلامی شهر تهران به تصویب رسید.
خانه موزه معمار لرزاده 8

خانه موزه معمار لرزاده

حسین بن محمد معمار معروف به لرزاده «۱۲۸۵ تهران – ۱۳۸۳ تهران» معمار و هنرمند ایرانی بود؛ وی طراح و سازنده آرامگاه فردوسی است.او همچنین فعالیتهای گسترده‌ی دیگری در زمینه تزئینات وابسته معماری در تهران و بسیاری شهرهای دیگر داشته است. نخستین کار مستقل استاد را می‌توان سر در بانک شاهی « بانک تجارت فعلی »واقع در میدان توپخانه تهران دانست. لرزاده در طول عمر هنری نزدیک به یک قرن خود، مساجد متعددی را طراحی و اجرا کرد که در راس آن مسجد اعظم (قم) به دعوت مستقیم آیت‌الله بروجردی قرار دارد. همچنین وی بنا به ماموریتی که آیت‌الله بروجردی به وی محول کرد، مامور تعمیر و پاره‌ای تغییرات در حرم حسین بن علی(ع) در کربلا شد. طرح تبدیل این خانه به “خانه معمار” لرزاده سه شنبه ۲۲ فروردین در شورای اسلامی شهر تهران به تصویب رسید.
شهرنگار؛ حوالی میدان امام خمینی(ره) 11

شهرنگار؛ حوالی میدان امام خمینی(ره)

میدان امام خمینی(ره) یا میدان توپخانه،میدان سپه نام میدانی تاریخی واقع در مرکز تهران در محدوده منطقه 12 شهرداری تهران قرار دارد. کار احداث میدان توپخانه در سال ۱۲۸۴ هجری قمری، و به دستور میرزاتقی‌خان امیرکبیر آغاز شد. پیش از آن و از زمان فتحعلی‌شاه، این بیابان به محل استقرار توپ‌ها و توپچی‌ها اختصاص داشت. معمار میدان محمدابراهیم‌خان آذربایجانی (دایی کامران‌میرزا) بود. کار ساخت میدان ده سال به طول انجامید و در سال ۱۲۹۴ قمری به دستور اعتمادالسلطنه خاتمه یافت. این میدان از نخستین گذرگاه‌های تهران است که سنگفرش و بعدها آسفالت شده‌است. میدان توپخانه از گذشته‌های دور مرکز حمل و نقل و ترافیک شهر تهران و همچنین محل تجمعات اعتراضی و اعدام برخی از محکومان معروف بوده‌است. در دوره مشروطه این میدان به دلیل نزدیکی به ارک سلطنتی و نیز میدان بهارستان بارها محل تجمع مخالفین مشروطه بود از مهمترین اعدام‌های صورت گرفته در این میدان می‌توان به اعدام شیخ فضل‌الله نوری، نایب حسین کاشی و اصغر قاتل اشاره نمود. این میدان محل تقاطع خیابان‌های اصلی و کلیدی شهر تهران است، به گونه‌ای که خیابان‌های لاله‌زار و فردوسی، به‌ترتیب از شمال شرق و شمال غرب؛ از غرب خیابان امام‌خمینی (خیابان سپه)؛ از شرق، خیابان امیرکبیر (چراغ برق)؛ خیابان‌های باب‌همایون، و ناصرخسرو به‌ترتیب از جنوب غرب، و جنوب شرق، به این میدان می‌پیوندند.
موزه بانک ملی 40

موزه بانک ملی

در سال ۱۲۹۱ شمسی به هزینه جعفر قلی خان بختیاری (سردار اسعد سوم)، در ضلع شمال غربی میدان توپخانه در کوچه باغ ایلخانی که بعد ها خیابان علاء الدوله نام گرفت یکی از زیباترین خانه‌های مسکونی ساخته شد. موزه بانک ملی ایران، نشانگر هویت تاریخی و ارزشمند بانک است. این بنا بسیار زیبا و دل انگیز و نموداری از ذوق و هنر معماری اواخر دوره قاجاریه است و در سال‌های اخیر توسط سازمان میراث فرهنگی کشور مرمت گردیده و به عنوان یک اثر ملی به ثبت رسیده است. در سال‌های اخیر با توجه به جایگاه ویژه ساختمان صندوق پس انداز بانک ملی ایران در بین آثار ثبت شده میراث فرهنگی و با دیدگاه عمومی کردن بازدید از اشیای موزه بانک ملی ایران، مدیران بانک برآن شدند تا این ساختمان را که خود یک اثر ملی است به موزه تبدیل کرده و اشیای گران‌قیمت و گنجینه‌های ارزشمند بانک را در آن برای عموم قابل بازدید کنند.
موزه تهران 1

موزه استاد علی‌اکبر صنعتی

موزه استاد علی اکبر صنعتی در سال ۱۳۲۵ تأسیس شد. این موزه نزدیک به ۶ هزار تابلو و بیش از هزار پیکره و تندیس گچی، سنگی و برنزی از شخصیت‌های علمی و ادبی ایران و تیپ‌های گوناگون اجتماعی آفرید که شماری از آنها در موزه استاد صنعتی نگهداری می‌شود. این موزه دارای سالن تئاتر، شهر فرنگ، نمایشگاه تک چهرها و موزه مردم‌شناسی است. این موزه در ضلع شمال غربی میدان توپخانه قراردارد و یکی از مکان‌های دیدنی مرکز شهر تهران است. علی اکبر صنعتی در طی ۶۲ سال کار خود، نزدیک به ۱۰۰۰ نگاره و ۴۰۰ پیکره (مجسمه) ساخت. صنعتی از نخستین پیکره‌تراشان و نگارگران سبک رئالیسم معاصر و بنیادگذار نخستین موزهٔ آثار هنری معاصر است. عمارت موزه صنعتی بر جای مانده از عمارتهای دوره قاجار میدان توپخانه (امام خمینی) است.
موزه مارکوف 2

موزه مارکوف

خستین زندان تهران قدیم، در زمان ریاست سوئدی‌ها بر شهربانی (بلدیه) در ساختمان اداره کل تشکیلات نظمیه در جنوب غربی میدان توپخانه قرار داشت. این زندان کوچک مرکب از سه اتاق معروف به حبس نمره یک و چندین اتاق و زیرزمین برای زندانیان عمومی بود. زندان قصر 192 اتاق برای محبوسان داشت که 96 اتاق آن پنج نفری و مابقی یک نفری بودند. علاوه بر آن در قسمت مریض‌خانه شش اتاق شش نفری و شش اتاق یک نفری برای زندانیان مریض ساخته شده بود. زندان قصر گنجایش 800 نفر محبوس را داشت.
موزه استاد علی اکبر صنعتی 2

موزه استاد علی اکبر صنعتی

موزه استاد علی اکبر صنعتی در سال ۱۳۲۵ تأسیس شد. این موزه نزدیک به ۶ هزار تابلو و بیش از هزار پیکره و تندیس گچی، سنگی و برنزی از شخصیت‌های علمی و ادبی ایران و تیپ‌های گوناگون اجتماعی آفرید که شماری از آنها در موزه استاد صنعتی نگهداری می‌شود. این موزه دارای سالن تئاتر، شهر فرنگ، نمایشگاه تک چهرها و موزه مردم‌شناسی است. این موزه در ضلع شمال غربی میدان توپخانه قراردارد و یکی از مکان‌های دیدنی مرکز شهر تهران است. علی اکبر صنعتی در طی ۶۲ سال کار خود، نزدیک به ۱۰۰۰ نگاره و ۴۰۰ پیکره (مجسمه) ساخت. صنعتی از نخستین پیکره‌تراشان و نگارگران سبک رئالیسم معاصر و بنیادگذار نخستین موزهٔ آثار هنری معاصر است. عمارت موزه صنعتی بر جای مانده از عمارتهای دوره قاجار میدان توپخانه (امام خمینی) است. در سال ۱۳۲۴ به کوشش عبدالحسین صنعتی زاده، پسر حاج علی اکبر صنعتی زاده بنیادگذار پرورشگاه صنعتی کرمان (با نام استاد علی اکبر صنعتی نقاش و پیکره‌ساز اشتباه نشود)، و با آثار علی اکبر صنعتی کرمانی باززنده‌سازی و به موزه و نمایشگاه تبدیل شد. در سال ۱۳۹۵ سازمان میراث فرهنگی با همکاری سازمان زیباسازی شهرداری تهران بازسازی و نوسازی بنا و پیکره‌ها را آغاز کرده‌اند. جالب‌ترین بخش این موزهٔ کوچک و قدیمی، پیکرهٔ گروهی از زندانیان سیاسی دوره قاجار است که به‌دست استاد علی اکبر صنعتی به تصویر کشیده شده‌است. این پیکرهٔ بزرگ درست در مرکز موزه قرار گرفته است. پیکرهٔ فردوسی، سعدی، مسیح مصلوب، دهخدا، کمال الملک، کریم‌خان‌زند، جواهر لعل نهرو، مهاتما گاندی، لوئی پاستور، ملک الشعرای بهار، شاه عباس و پیکرهٔ بزرگ نادرشاه افشار از دیگر تندریسهایی هستند که در این موزه به چشم می‌آیند.
میدان امام خمینی(ره) 23

میدان امام خمینی(ره)

میدان امام خمینی یا میدان توپخانه،میدان سپه نام میدانی تاریخی واقع در مرکز تهران در محدوده منطقه 12 شهرداری تهران قرار دارد. کار احداث میدان توپخانه در سال ۱۲۸۴ هجری قمری، و به دستور میرزاتقی‌خان امیرکبیر آغاز شد. پیش از آن و از زمان فتحعلی‌شاه، این بیابان به محل استقرار توپ‌ها و توپچی‌ها اختصاص داشت. معمار میدان محمدابراهیم‌خان آذربایجانی (دایی کامران‌میرزا) بود. کار ساخت میدان ده سال به طول انجامید و در سال ۱۲۹۴ قمری به دستور اعتمادالسلطنه خاتمه یافت. این میدان از نخستین گذرگاه‌های تهران است که سنگفرش و بعدها آسفالت شده‌است. میدان توپخانه از گذشته‌های دور مرکز حمل و نقل و ترافیک شهر تهران و همچنین محل تجمعات اعتراضی و اعدام برخی از محکومان معروف بوده‌است. در دوره مشروطه این میدان به دلیل نزدیکی به ارک سلطنتی و نیز میدان بهارستان بارها محل تجمع مخالفین مشروطه بود از مهمترین اعدام‌های صورت گرفته در این میدان می‌توان به اعدام شیخ فضل‌الله نوری، نایب حسین کاشی و اصغر قاتل اشاره نمود. این میدان محل تقاطع خیابان‌های اصلی و کلیدی شهر تهران است، به گونه‌ای که خیابان‌های لاله‌زار و فردوسی، به‌ترتیب از شمال شرق و شمال غرب؛ از غرب خیابان امام‌خمینی (خیابان سپه)؛ از شرق، خیابان امیرکبیر (چراغ برق)؛ خیابان‌های باب‌همایون، و ناصرخسرو به‌ترتیب از جنوب غرب، و جنوب شرق، به این میدان می‌پیوندند.
باغ موزه قصر ( زندان مارکوف ) 15

باغ موزه قصر ( زندان مارکوف )

نخستین زندان تهران قدیم، در زمان ریاست سوئدی‌ها بر شهربانی (بلدیه) در ساختمان اداره کل تشکیلات نظمیه در جنوب غربی میدان توپخانه قرار داشت. این زندان کوچک مرکب از سه اتاق معروف به حبس نمره یک و چندین اتاق و زیرزمین برای زندانیان عمومی بود. در واقع در کل دوران قاجاریه، زندان در دارالخلافه منحصر به این مکان بود و محل دیگری به نام زندان وجود نداشت. با کودتای 1299 هـ. . ق و روی کار آمدن رضا میرپنج، سقف ساختمان نظمیه با توپ ویران شد و زندانیانی که در ساختمان بلدیه محصور بودند، همگی آزاد شدند و عملا زندان از بین رفت اما با در دست گرفتن حکومت توسط رضاخان سرتیپ درگاهی، رییس نظمیه آن ایام به دلیل وجود معارضان زیاد، تقاضای یک محل وسیع برای به بند کشیدن مخالفان کرد. نیکلا مارکوف روسی (معمار و دوست رضاخان) مامور بررسی و انتخاب مکان مناسب برای احداث نخستین زندان به شیوه متمرکز شد. او قصر وسیع قاجار را که حدفاصل سه راه زندان، پل سیدخندان، خیابان شریعتی و خیابان پلیس بود برای ساخت زندان انتخاب کرد. چراکه این قصر وسیع قدیمی سال‌ها متروکه بود، با انتخاب این مکان، بودجه لازم به سرعت تامین شد و سرانجام زندان قصر در تاریخ 11 آذر 1308 خورشیدی توسط رضاخان به همراه سرتیپ درگاهی بازگشایی شد. زندان قصر 192 اتاق برای محبوسان داشت که 96 اتاق آن پنج نفری و مابقی یک نفری بودند. علاوه بر آن در قسمت مریض‌خانه شش اتاق شش نفری و شش اتاق یک نفری برای زندانیان مریض ساخته شده بود. زندان قصر گنجایش 800 نفر محبوس را داشت. جالب است بدانید که اولین زندانی زندان قصر، سازنده‌ آن یعنی سرتیپ درگاهی بود. او تنها دو روز پس از مراسم افتتاح زندان، برحسب دستور رضاخان در این زندان محبوس شد. بعد از مدتی در منزلش تحت نظر قرار گرفت و بعدها دیگر به هیچ شغلی گمارده نشد. از دیگر زندانیان معروف نخستین زندان متمرکز پایتخت، قوام‌السلطنه، صارم‌الدوله، صولت‌الدوله، عبدالحسین تیمورتاش، بزرگ علوی، علیمردان‌خان بختیاری، گروه معروف 53 نفر به همراه دکتر تقی ارانی بودند. بزرگ‌ترین و معروف‌ترین فرار از زندان قصر نیز مربوط به سیدفرهاد نامی از مخالفان پهلوی اول بوده است.